Reflexwerking algemene voorwaarden

In het zakelijk verkeer is het gebruik van algemene voorwaarden aan de orde van de dag. In een onverhoopt geschil staat de partij waarvan de algemene voorwaarden van toepassing zijn vaak (veel) sterker. De gebruiker van de algemene voorwaarden dient echter rekening te houden met de wettelijke regels die beogen de wederpartij te beschermen. Deze regels strekken vaak ter bescherming van consumenten, maar in de rechtspraak worden deze regels steeds vaker ingezet ter bescherming van niet-consumenten. De Hoge Raad heeft deze lijn in zijn arrest van 8 september 2023 voortgezet: ook partijen die handelen in de uitoefening van hun beroep of bedrijf kunnen onder omstandigheden beschermd worden tegen ‘onredelijk bezwarende bedingen’ in de algemene voorwaarden van de wederpartij.

Wettelijke regeling

Een contractspartij kan een beding in de algemene voorwaarden vernietigen als het beding onredelijk bezwarend is. Volgens de wet hangt de vraag of een beding in de algemene voorwaarde onredelijk bezwarend is, af van de aard en de overige inhoud van de overeenkomst, de wijze waarop de voorwaarden tot stand zijn gekomen, de wederzijds kenbare belangen van partijen en de overige omstandigheden van het geval. Deze toetsing is bepaald abstract en casuïstisch.

De wet komt consumenten echter tegemoet door middel van een zogenaamde ‘grijze en zwarte lijst’. Op de grijze lijst staan bedingen waarvan wordt vermoed dat deze onredelijk bezwarend zijn. Op de zwarte lijst staan bedingen die voor consumenten altijd onredelijk bezwarend zijn, en dus vernietigbaar.

Feiten

De eiser in deze zaak is een financieel adviseur die diensten heeft verleend aan zuivelonderneming Hibma Zuivel. De eiser heeft op grond van een overeenkomst tussen partijen advies gegeven over een door Hibma Zuivel te verstrekken geldlening aan een Bosnische partij. De eiser adviseerde Hibma Zuivel daarbij over het verkrijgen van adequate zekerheden voor haar geldlening.

Het gaat mis. Op advies van de eiser verstrekt Hibma Zuivel een geldlening aan de Bosnische partij, zonder dat de eiser eerst had gecontroleerd of de geldnemer daadwerkelijk zekerheid had gesteld. Dit bleek niet het geval en Hibma Zuivel lijdt door het ontbreken van de zekerheden schade. Hibma Zuivel wilde de schade verhalen op de eiser. De eiser beroept zich op zijn algemene voorwaarden, waarin is bepaald dat klachten van afnemers over de verrichte werkzaamheden binnen 8 dagen na ontdekking en binnen 14 dagen na voltooiing van de werkzaamheden, moeten worden gemeld. Hibma Zuivel heeft niet binnen deze periode geklaagd, waardoor zij volgens de eiser geen recht heeft op een schadevergoeding.

Hibma Zuivel betoogt dat het beding onredelijk bezwarend ten opzichte van haar is en daarom vernietigd kan worden. Hibma Zuivel wijst er onder andere op dat het beding op de grijze lijst voor consumenten staat. Dit is volgens Hibma Zuivel een indicatie dat het beding ook ten opzichte van haar als niet-deskundige onderneming onredelijk bezwarend is.  

De Hoge Raad moet beoordelen of ook niet-consumenten onder omstandigheden enige bescherming kunnen ontlenen aan het feit dat een beding in de algemene voorwaarden voorkomt op de grijze of de zwarte lijst.  

Oordeel Hoge Raad

De Hoge Raad overweegt dat zich gevallen kunnen voordoen waarin de contractspartij weliswaar geen consument is, maar haar positie grote gelijkenis vertoont met die van een consument. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als de contractspartij een overeenkomst in de uitoefening van haar beroep of bedrijf heeft gesloten, maar deze overeenkomst geen betrekking heeft op de eigenlijke beroeps- of bedrijfsactiviteiten van die contractspartij. In zulke gevallen kan de omstandigheid dat het beding voorkomt op de zwarte of de grijze lijst worden betrokken bij de beoordeling of het beding voor die contractspartij onredelijk bezwarend is.

Relevantie voor de rechtspraktijk

Het is nog niet duidelijk wat de invloed van dit arrest van de Hoge Raad op de (rechts)praktijk zal zijn, maar de uitspraak biedt duidelijk kansen voor (kleinere) ondernemingen die algemene voorwaarden aanvaarden bij het aangaan van overeenkomsten waarvan het onderwerp ligt buiten hun kennisgebied.

Anderzijds brengt het arrest risico’s met zich voor gebruikers van algemene voorwaarden. Zij zullen de algemene voorwaarden die zij gebruiken in business-to-business verhoudingen opnieuw onder de loep moeten nemen om te bezien of deze nog aansluiten bij het thans geldende regelgeving en hetgeen naar de maatstaven van redelijkheid en billijkheid heeft te gelden.

Contact

Twijfelt u of uw algemene voorwaarden een onredelijk bezwarend beding bevatten? Of bent u benadeeld door een onredelijk bezwarend beding van een wederpartij? Neem dan gerust contact op met een van onze specialisten.