BATTLE OF FORMS: KNOCK-OUT

Algemene voorwaarden maken, mits zij toepasselijk zijn, deel uit van de tussen partijen gesloten overeenkomst. In de eerste plaats is het dus van belang dat vóór of bij het sluiten van een overeenkomst de algemene voorwaarden van toepassing worden verklaard. Met een deugdelijke standaard toepasselijkheidsverklaring op alle uitgaande documenten en een juiste link en vermelding op je website, zet je een belangrijke stap. Daarmee ben je er echter nog niet. Het kan immers zo zijn dat beide contractanten voor of bij het aangaan van de overeenkomst verwijzen naar hun eigen algemene voorwaarden. Er is dan sprake van een zogenaamde ‘Battle of Forms’. Het is in zo’n geval onduidelijk welke voorwaarden van toepassing zijn en het risico bestaat dat in een eventueel geschil geoordeeld zal worden dat de algemene voorwaarden van de wederpartij van toepassing zijn.

De Nederlandse wet bepaalt hierover: "Verwijzen aanbod en aanvaarding naar verschillende algemene voorwaarden, dan komt aan de tweede verwijzing géén werking toe, wanneer daarbij niet tevens de toepasselijkheid van de in de eerste verwijzing aangegeven algemene voorwaarden uitdrukkelijk van de hand gewezen wordt". Dit betekent dus dat je altijd de toepasselijkheid van de algemene voorwaarden van de wederpartij uitdrukkelijk van de hand moet wijzen. Het is van belang dat je daarbij “het laatste woord” hebt.

In internationaal verband gelden andere regels, zo heeft de rechtbank Amsterdam onlangs bevestigd (http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBAMS:2016:7951).

In een geschil tussen de Bijenkorf (NL) en MPA (UK) deden beide partijen een beroep op hun algemene voorwaarden waarin een forumkeuze is opgenomen, elk voor een verschillend gerecht. Er was dus sprake van een battle of forms. In de literatuur worden in dit verband drie verschillende theorieën onderscheiden, te weten first shot, last shot en knock out. Naar Nederlands recht geldt dus de last shot-theorie. De kwestie tussen de Bijenkorf en MPA had een internationaal karakter. De beoordeling van de vraag of een rechtsgeldig forumkeuzebeding tot stand is gekomen, moet op grond van het unierecht autonoom worden beantwoord. Dat betekent dat niet van belang is welk rechtsstelsel de overeenkomst beheerst. De rechtbank heeft overwogen dat de knock out-theorie (waarbij de algemene voorwaarden met daarin opgenomen de forumkeuzes elkaar neutraliseren) het beste aansluit bij de regels over wilsovereenstemming bij het aannemen van een forumkeuze volgens de herschikte EEX-Verordening. Nu beide partijen een andere bedoeling hebben gehad voor de aanwijzing van een bevoegde rechter, stond vast dat aanbod en aanvaarding over de forumkeuze over en weer niet overeenstemden, althans een duidelijke wilsovereenstemming van partijen ontbrak. De rechtbank heeft dan ook beide forumkeuzes terzijde geschoven en de vraag naar de bevoegde rechtbank beantwoord aan de hand van de bevoegdheidsregels uit de herschikte EEX-Verordening. Volgens de hoofdregel uit de EEX-Verordening is de rechtbank van de woonplaats van gedaagde (in dit geval de plaats van vestiging van de Bijenkorf) bevoegd kennis te nemen van het geschil. De door MPA gehanteerde algemene voorwaarden en de daarin opgenomen forumkeuze voor ‘The Courts of England and Wales' konden MPA niet baten.