CORONA EN DE BOUW: PROBLEMEN EN MOGELIJKE OPLOSSINGEN

Problemen voor aannemers

Aannemers ondervinden problemen in de uitvoering van de werkzaamheden, als gevolg van verminderde beschikbaarheid van personeel of materieel, verstoring in de aanlevering van bouwstoffen of corona-gerelateerde beperkingen in en om de bouwplaats. Door deze verstoringen kunnen aannemers het werk soms niet binnen de overeengekomen termijn en binnen het budget opleveren. Mogelijk zullen aannemers daarom worden geconfronteerd met boetes wegens vertraging.

Een vraag die gesteld kan worden is of de problemen die als gevolg van de coronacrisis ontstaan, een beroep op overmacht rechtvaardigen. Overmacht is in veel gebruikte algemene voorwaarden – zoals de UAV 2012 -  een grond voor verlenging van de overeengekomen bouwtermijn. Daarnaast kan de aannemer op grond van overmacht vaak een beroep doen op kostenverhogende omstandigheden. Tot slot komt de opdrachtgever geen korting toe wegens te late oplevering, wanneer de vertraging het gevolg is van overmacht.

Vaak geven partijen in hun contracten zelf invulling aan het begrip ‘overmacht’ en stellen daarnaast ook nadere voorwaarden voor het doen van een beroep op overmacht. Echter, onze ervaring leert dat met een eventuele pandemie tot op heden geen rekening is gehouden in contracten die zijn gesloten voor de coronacrisis.

Problemen voor opdrachtgevers

Opdrachtgevers kunnen als gevolg van de coronacrisis ook bepaalde contractuele verplichtingen niet meer nakomen. Zo wordt het voor opdrachtgevers soms moeilijk(er) om tekeningen te verstrekken of binnen bepaalde termijnen acceptatieprocedures te doorlopen. Daarnaast zal het voor de opdrachtgever soms onmogelijk zijn om de bouwplaats tijdig beschikbaar te stellen, bijvoorbeeld als gevolg van de voorschriften van het RIVM. Ook kan het voorkomen dat architecten of andere ingeschakelde hulppersonen failliet gaan, waardoor opdrachtgevers geen ontwerp (meer) kunnen aanleveren of anderszins niet aan hun contractuele verplichtingen kunnen voldoen. Bovendien kunnen opdrachtgevers ook zelf in financiële problemen komen, waardoor zij bijvoorbeeld termijnfacturen niet meer kunnen voldoen.

De vraag die gesteld kan worden is of ook de opdrachtgever in tijden van de coronacrisis een beroep op overmacht toekomt, dit ter afwering van een eventuele schadeclaim van de aannemer.

Arboregelgeving

Op grond van de Arbowet- en regelgeving zijn werkgevers verantwoordelijk voor de veiligheid van hun werknemers, maar ook voor de door hen ingezette zzp’ers. Met het oog op de coronacrisis, ontstaan ook ten aanzien van de arbeidsomstandigheden vragen. Mag een aannemer bijvoorbeeld weigeren het werk uit te voeren, wanneer een opdrachtgever de richtlijnen van het RIVM en de Rijksoverheid – zoals bijvoorbeeld het protocol ‘samen veilig doorwerken’- weigert na te leven?

Advies

Lopende projecten

Voor alle lopende projecten waarbij als gevolg van de coronacrisis problemen ontstaan doordat bijvoorbeeld niet tijdig kan worden opgeleverd, geldt dat het belangrijk is dat zo snel mogelijk een goede oplossing wordt gezocht om schade zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken. LXA heeft ruime bouwrechtelijke ervaring en kan samen met u snel naar een goede juridische oplossing zoeken.

Op voorhand zijn dit de meest kansrijke opties:

1. De aannemer kan bij de rechter een aanpassing van de aanneemsom vorderen wegens kostenverhogende omstandigheden, waarmee de aannemer geen rekening hoefde te houden en die niet aan hem toerekenbaar zijn (art. 7:753 lid 1 BW).

2. Wanneer een opdrachtgever aanspraak maakt op contractuele bepalingen die nadelig uitpakken voor een aannemer, dan kan laatstgenoemde de rechter verzoeken om de gevolgen van een overeenkomst te wijzigen of deze geheel of gedeeltelijk te ontbinden op grond van onvoorziene omstandigheden (artikel 6:258 BW). Deze omstandigheden moeten van dien aard zijn dat de wederpartij naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten. Voorheen waren rechters zeer terughoudend bij een dergelijke toets omdat veel vormen van nadeel (zoals een economische crisis) tot het normale ondernemersrisico behoort. De coronacrisis is echter dusdanig groot van aard en omvang, dat wij menen dat dit het normale ondernemersrisico overstijgt waardoor succesvol een beroep kan worden gedaan op artikel 6:258 BW.

Ook de opdrachtgever zou in bepaalde situaties een beroep kunnen doen op de regeling van artikel 6:258 BW. Zo kan het voorkomen dat de opdrachtgever wegens faillissement van bijvoorbeeld zijn architect of constructeur de benodigde documenten of gegevens niet kan aanleveren. Wanneer de aannemer vervolgens aanspraak maakt op deze contractuele verplichting van de opdrachtgever, dan kan de opdrachtgever de rechter vragen om de betreffende bepaling op grond van artikel 6:258 BW te wijzigen of gedeeltelijk te ontbinden. De opdrachtgever kan dan aanvoeren dat de aannemer, gezien de gevolgen van de coronacrisis, naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag verwachten. Zoals reeds is gezegd verwachten wij dat de coronacrisis een dusdanig bijzondere omstandigheid is, dat daarmee succesvol een beroep kan worden gedaan op artikel 6:258 BW.

3. Als laatste kan de aannemer een beroep doen op de redelijkheid en billijkheid (art. 6:248, lid 2 BW). Dit artikel bepaalt dat een tussen partijen als gevolg van de overeenkomst geldende regel niet van toepassing is, voor zover dit in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn. Voorheen werd dat vaak als een zwaktebod gezien, althans de kansen op succes waren niet bijster groot. Het betreft hier echter dwingende eisen van objectief recht en zeker onder de huidige omstandigheden menen wij dat de rechter een dergelijk beroep eerder zal honoreren.

Onder omstandigheden kan ook de opdrachtgever een beroep doen op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid, als bedoeld in artikel 6:248 lid 2 BW. Wanneer de opdrachtgever als gevolg van de coronacrisis bijvoorbeeld niet aan zijn betaalverplichtingen jegens de aannemer kan voldoen, ontstaat de vraag of de opdrachtgever een beroep op overmacht toekomt. Zoals eerder gezegd, zien wij in de praktijk vaak dat partijen in hun contracten zelf invulling geven aan het begrip ‘overmacht’. Vaak zullen partijen  met een pandemie echter geen rekening hebben gehouden in contracten die zijn gesloten voor de coronacrisis. Als gevolg hiervan vallen de gevolgen van de huidige coronacrisis vaak niet onder situaties waarin op grond van lopende contracten een beroep op overmacht kan worden gedaan. Om onder dergelijke contractuele bepalingen uit te komen, kan de opdrachtgever een beroep doen op de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid (artikel 6:248 lid 2 BW). Aangevoerd kan dan worden dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn dat de tussen partijen als gevolg van de overeenkomst geldende regel (denk dus aan een betalingsverplichting voor opdrachtgever) in deze situatie – de coronacrisis -  doorgang zou vinden.

Nieuwe projecten

Voor alle nieuwe projecten is het belangrijk dat tijdens de fase van contractsluiting met de gevolgen van de coronacrisis rekening wordt gehouden. Denk daarbij  ook aan de algemene voorwaarden die uw bedrijf hanteert, ook die zullen naar aanleiding van de huidige coronacrisis moeten worden aangepast.

Zo is het belangrijk dat contractueel wordt vastgelegd wat de gevolgen van zijn van eventuele vertragingen of verstoringen van het werk als gevolg van de coronacrisis. Daarbij kunnen bijvoorbeeld afwijkende afspraken worden gemaakt ten aanzien van de planning.  

Denk bijvoorbeeld ook aan de mogelijkheid dat op termijn een complete ‘lock down’ wordt afgekondigd, waardoor het uitvoeren van de werkzaamheden wellicht geheel onmogelijk wordt. Van tevoren zou bijvoorbeeld contractueel kunnen worden vastgelegd dat quarantaine als gevolg van een afgekondigde lock down ‘onwerkbare werkdagen’ oplevert. Door hier reeds tijdens de contractsluiting rekening mee te houden, kunnen latere discussies worden voorkomen.

Wanneer uw bedrijf nieuwe contracten sluit, kunnen de bouwrechtspecialisten  van LXA u hierin adviseren. Ook kan LXA bestaande contracten controleren en waar nodig en waar mogelijk aanpassen. Datzelfde geldt voor algemene voorwaarden. Tot slot kan u – opdrachtgever of aannemer – ook altijd bij ons terecht voor nader advies over lopende projecten en mogelijke knelpunten of discussie die hierbij zijn ontstaan.

Wilt u meer informatie over dit onderwerp, wenst u advies in een lopende kwestie of wilt u bijgestaan worden in een procedure, neem dan vrijblijvend contact op met onze specialisten op het gebied van het bouwrecht.