Waar blijft vangnet voor slachtoffers van stikstofcrisis en PFAS?

Vele bedrijven moeten nu noodgedwongen overwegen personeel te ontslaan. Terwijl tot het uitbreken van deze crisis juist een tekort aan arbeidskrachten als belangrijkste probleem gold. Dat is ook direct de aarzeling bij veel bedrijven om tot inkrimping over te gaan. Nu afscheid nemen van goed opgeleid en ervaren personeel, betekent dat – zodra de gewenste duidelijkheid en daarmee de vraag vanuit de markt ontstaat – er een direct capaciteitstekort ontstaat wat (her)opbouw en groei afremt. Kortom, ondernemers willen minder kosten om de huidige onzekere periode financieel te kunnen overbruggen, maar willen ook graag hun werknemers behouden.

Aan het begin van de kredietcrisis waren er mogelijkheden om werktijdverkorting aan te vragen: de bijzondere werktijdverkortingsregeling. Deze is opgevolgd door de tijdelijke regeling voor deeltijd-ww, welke in 2011 is gestopt. Drie weken geleden werd bekend dat het kabinet doende zou zijn een dergelijke regeling opnieuw in te voeren. Kenmerkend voor deze deeltijd-ww regeling was dat de werknemer in dienst bleef en de werkgever voor maximaal 50 procent van de werktijd deeltijd-ww bij het UWV kon aanvragen. De werknemer ontving uitsluitend loon voor de gewerkte uren, aangevuld met een ww-uitkering. Als bijzondere voorwaarde gold dat de ‘ww-tijd’ werd aangewend om scholing te volgen. Deeltijd-ww als voorportaal voor ontslag werd voorkomen door een terugbetalingsverplichting in geval van ontslag tijdens en binnen een bepaalde periode na eindigen van deeltijd-ww. Vooralsnog maakt een dergelijk vangnet géén deel uit van het pakket maatregelen dat door het kabinet is gepresenteerd.

Een ander vangnet biedt ons inziens de bestaande regeling van werktijdverkorting. Deze regeling, ook wel shorttime genoemd, kan onnodige ontslagen voorkomen in situaties van verminderde bedrijvigheid die niet tot het normale ondernemersrisico horen.

In de praktijk houdt het in dat werkgever een aanvraag doet voor ontheffing van het wettelijk verbod tot werktijdverkorting bij de minister van Sociale Zaken. Na verlening van de gevraagde ontheffing kunnen werknemers in aanmerking komen voor een ww- uitkering. Werkgever mag het te betalen loon verminderen met de ww-uitkering en bespaart daarmee aanzienlijke kosten; de werknemer blijft in dienst.

De beleidsregels zijn star en er gelden strikte voorwaarden. Naast de voorwaarde van buitengewone omstandigheden geldt dat er een directe relatie moet zijn tussen de oorzaak en de werkvermindering en dat de werkvermindering naar verwachting maximaal 24 weken duurt.

In 2018 hebben 52 ondernemingen in totaal 75 aanvragen om ontheffing ingediend. Dit is een daling van 25% ten opzichte van 2017. Van het totaal aantal aanvragen is in 2018 60% toegewezen. Er is een verscheidenheid aan oorzaken aangegeven: gevolgen droge zomer (15%), uitbraak vogelgriep (14%), stormschade (2%), brand (31%), economische omstandigheden (15%) en diversen (23). Onder de categorie economische omstandigheden behoort dat er (tijdelijk) minder vraag is naar de producten of diensten. Onder de categorie diversen worden alle andere situaties gerekend, wanneer er bijvoorbeeld sprake is van gedwongen sluitingen van panden, werkzaamheden in de buurt of oponthoud door procedures rond vergunningen en bezwaarschriften.

Zolang het kabinet niet met een concrete andere regeling komt, resteert als tijdelijke vangnet voor gedupeerde bedrijven die hun werknemers willen behouden, vooralsnog uitsluitend de (nu nog) bestaande mogelijkheid om werktijdverkorting aan te vragen. Een gedupeerde ondernemer mag – althans dat zou ons inziens zo moeten zijn – verwachten dat een aanvraag wegens acute terugval in werk en omzet, als direct gevolg van de aangescherpte regels voor PFAS en de stikstofcrisis, met enige coulance wordt beoordeeld door de minister.